नेपालको इतिहासमा राजसंस्था लामो समयसम्म देशको एकता, पहिचान र सांस्कृतिक गौरवको प्रतीकको रूपमा स्थापित थियो। तर, पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहको शासनकाल र त्यसपछिका गतिविधिहरूले यो पवित्र संस्थालाई लोभ, लालच, भ्रष्टाचार, र राष्ट्रघातको गहिरो दलदलमा धकेलेको छ। ज्ञानेन्द्रको द्रव्य मोह, तस्करी, राज्य लुट, र निरंकुश शासनका कुकृत्यहरूले उनको चरित्र र राजसंस्थाको वास्तविक अनुहारलाई पूर्ण रूपमा उजागर गरेका छन्। विशेष गरी विश्व हिन्दु महासंघ नेपालले हालै (मिति २०२५/०२/१२) जारी गरेको विज्ञप्तिमा ज्ञानेन्द्र र उनका सन्तानहरूलाई राजा बन्न अयोग्य र संका-अपराधको कुण्डमा डुबेको नालायकको रूपमा चित्रण गर्दै उनको अपराधिक मुखौटालाई उदांगो पारेको छ। महासंघले जोड दिएको छ कि ज्ञानेन्द्रले धर्मलाई बेचेर राजगद्दी फिर्ता लिने प्रयास गरे पनि धर्म र राजा फरक अवधारणा हुन्, र उनको परिवार झनै नालायक रहेको छ। यो लेखमा यी सबै पक्षहरूलाई विस्तृत, तथ्यपूर्ण, र स्तरिय ढंगले विश्लेषण गरिएको छ।

ज्ञानेन्द्रको द्रव्य मोह:बेसरम

ज्ञानेन्द्र शाहको द्रव्य मोहको यात्रा उनको राजगद्दीमा बस्ने अवधि अघिदेखि नै प्रारम्भ भएको देखिन्छ। २००७ सालमा तत्कालीन राजा त्रिभुवन शाह भारत प्रस्थान गरेपछि र २०५८ सालमा वीरेन्द्र शाहको वंश नाश भएपछि चिट्ठाको आधारमा गद्दी हात पारेका ज्ञानेन्द्र मूलतः व्यापारिक पृष्ठभूमिका व्यक्ति थिए। उनले राजदरबारको शक्ति र प्रभावको दुरुपयोग गर्दै असुली, तस्करी, र भ्रष्टाचारका धन्दाहरू सञ्चालन गरे। पूर्वप्रधानमन्त्री सूर्य थापाले ज्ञानेन्द्रलाई “दरबारको भूमिगत गिरोह”को नाइकेको रूपमा चित्रण गरेका छन्, जुन उनको अपराधिक चरित्रको ठोस प्रमाण हो। पञ्चायतकालमा उनले तारे होटल, चिया बगान, चुरोट उद्योग, र अन्य व्यापारिक क्षेत्रहरूमा लगानी गरेर अकूत सम्पत्ति आर्जन गरे। नेपाल म्यागेजिन (२०६५ जेठ १९) को रिपोर्टअनुसार, उनको सोल्टी होटेल, हिमालय बुटिक, अन्नपूर्ण होटेल, र सूर्य नेपालजस्ता उद्यममा मात्र १ अर्ब ४ करोड १८ लाख ८२ हजार ६ सय ७९ रुपैयाँको लगानी थियो। यी सम्पत्तिहरू राष्ट्रको स्रोत र जनताको श्रमको शोषणबाट प्राप्त भएका थिए, जसले उनको लोभी स्वभावलाई उजागर गर्छ।

ज्ञानेन्द्रको लालच यति गहिरो थियो कि उनले आफ्नो दाजु वीरेन्द्र शाहकी छोरी श्रुतिलाई दिएको दाइजोसम्म खोसेर आफ्नो नातिनीहरूसँग त्यो सम्पत्ति छिनमारी गरे। यो घटनाले उनको पारिवारिक नैतिकताको अभाव र द्रव्य मोहको पराकाष्ठा देखाउँछ। तर, उनको लोभको सबैभन्दा नाङ्गो रूप तब देखियो जब २०६५ जेठ १५ मा संविधानसभाले राजतन्त्रको औपचारिक अन्त्य गरेपछि नारायणहिटी दरबार छोड्नुपर्‍यो। तत्कालीन सामान्य प्रशासन मन्त्रालयका सचिव गोविन्दप्रसाद कुसुमले दरबारको सम्पत्ति सरकारी ढुकुटीमा ल्याउन खोज्दा ज्ञानेन्द्र र उनका नोकरचाकरले अवरोध सिर्जना गरे। उनले दरबारका कोठाहरूको विवरण दिन अस्वीकार गरे, सरकारी टोलीलाई भित्र पस्न दिएनन्, र अन्ततः काँटा, चम्चा, प्लेट, फर्निचर, र अन्य साना-साना सामानहरू समेत लिएर गए। कुसुमको किताब प्रशासनभित्रको प्रशासन मा उल्लेख छ कि ज्ञानेन्द्रले सरकारी खर्चमा पानी, बिजुली, र टेलिफोनको बिल तिर्नुपर्ने, गाडीको कर छुट, र वार्षिक भत्ता जस्ता अतिरञ्जित माग राखे। यी मागहरूले उनको लोभ र राष्ट्रप्रतिको गैरजिम्मेवारीलाई प्रष्ट पार्छ।

यसबाहेक, उनले नारायणहिटीमा रहेका ऐतिहासिक दस्तावेजहरू—जस्तै १९९७ सालमा शुक्रराज शास्त्री, दशरथ चन्द, धर्मभक्त माथेमा, र गंगालाल श्रेष्ठको फाँसीसँग सम्बन्धित कागजात, राणा-राजा सम्बन्धका सम्झौताहरू, र २०५८ सालको दरबार हत्याकाण्डका तथ्यहरू—सरकारलाई बुझाउन अस्वीकार गरे। यी दस्तावेजहरू “लाल बाकस”मा सुरक्षित रहेको जानकारहरूको भनाइ छ, तर ज्ञानेन्द्रले ती लुकाएर राष्ट्रको इतिहासमाथि अपराध गरे। उनले सरकारी सम्पत्तिको रूपमा किनेको रोल्स रोयस गाडी र रातारात ट्रकमा लोड गरेर लगिएका महत्त्वपूर्ण सामानहरूले उनको लुटको मात्रा देखाउँछ। यस्ता कार्यहरूले उनको व्यक्तिगत स्वार्थ र राष्ट्रिय सम्पत्तिप्रतिको अवहेलनालाई उजागर गर्छ।

राजतन्त्रकालमा ज्ञानेन्द्रका अपराध र राज्य लुट

ज्ञानेन्द्रको शासनकाल (२०५८-२०६५) नेपालको लोकतान्त्रिक इतिहासमा कालो धब्बाको रूपमा दर्ज छ। २०६१ माघ १९ मा उनले “शाही कू” मार्फत संसद् विघटन गरी सत्ता हातमा लिए, जसलाई “असोजतन्त्र” को संज्ञा दिइन्छ। यो अवधिमा उनले संवैधानिक व्यवस्थालाई तहसनहस पार्दै लोकतान्त्रिक अधिकारहरू खोसे, पत्रकार, राजनीतिकर्मी, र नागरिक समाजलाई जेल चलान गरे, र २०६२/६३ को जनआन्दोलनको क्रममा सेनालाई जनतामाथि गोली चलाउन आदेश दिए। यी कुकृत्यहरूले उनको निरंकुश, क्रूर, र अपराधिक स्वभावलाई प्रष्ट पार्छ। जनताको रगतले सिँचिएको यो शासनकालले नेपाललाई अस्थिरता र हिंसाको दलदलमा धकेल्यो।

पञ्चायतकालमा पनि उनले दरबारको छत्रछायाँमा भ्रष्टाचार, तस्करी, र असुलीका र्‍याकेट सञ्चालन गरे। पूर्वपञ्च नवराज सुवेदीले आफ्नो आत्मकथामा ज्ञानेन्द्रको यस्ता गतिविधिहरूको उल्लेख गरेका छन्। उनले सूर्य नेपाल, तारे होटलहरू, र अन्य व्यापारिक साझेदारीमार्फत अकूत सम्पत्ति आर्जन गरे, जुन सबै राष्ट्रको स्रोतको दुरुपयोगबाट प्राप्त भएका थिए। उनको दाजु वीरेन्द्रकी छोरी श्रुतिको दाइजो खोस्ने घटना उनको पारिवारिक नैतिकताको अभाव र लोभको जीवन्त उदाहरण हो।

ज्ञानेन्द्रको अपराध केवल आर्थिक लुटमा सीमित थिएन। उनले नेपालको खुला समाजलाई बन्द, पञ्चायतकालीन संरचनामा फर्काउने प्रयास गरे। समावेशिता, लोकतन्त्र, र जनताको अधिकारलाई कुल्चाउँदै उनले भारतको दक्षिणपन्थी शक्तिहरूसँग मिलेर हिन्दु राष्ट्र र राजसंस्थाको पुनरागमनको षड्यन्त्र रचे। २०६२/६३ को जनआन्दोलनले उनको शासनलाई ध्वस्त पारे पनि, उनको सत्ता र सम्पत्तिको लालच कहिल्यै मेटिएन।

विश्व हिन्दु महासंघ बोल्नै पर्यो किन?

विश्व हिन्दु महासंघ नेपालले २०२५ साल फागुन १२ गते (मिति २०२५/०२/१२) जारी गरेको विज्ञप्तिमा ज्ञानेन्द्र शाह र उनका सन्तानहरूलाई राजा बन्न पूर्ण रूपमा अयोग्य ठहर गरेको छ। महासंघका अध्यक्ष डा. रामचन्द्र अधिकारीले विज्ञप्तिमा उल्लेख गरेका छन् कि ज्ञानेन्द्र र उनका परिवार संका र अपराधको गहिरो कुण्डमा डुबेका छन्, र उनीहरूमा राजाको गुण, गरिमा, वा नैतिकता कुनै पनि रूपमा पाइँदैन। महासंघले स्पष्ट पार्नुभएको छ कि ज्ञानेन्द्रले धर्मलाई बेचेर र भारतको दक्षिणपन्थी शक्तिहरूसँग साँठगाँठ गरेर राजगद्दी फिर्ता लिने प्रयास गरे पनि धर्म र राजा फरक अवधारणा हुन्। धर्म जनताको आस्था र श्रद्धासँग जोडिएको सनातन मूल्य हो, जुन निरन्तर रहन्छ, तर राजा एक राजनीतिक संस्थाको नेतृत्वकर्ता हो, जसको गुण र योग्यता जनताको विश्वासमा आधारित हुनुपर्छ। ज्ञानेन्द्र र उनका सन्तानहरू—जस्तै हृदयेन्द्र—यस्ता गुणबाट पूर्ण रूपमा वञ्चित छन्, र उनीहरू नालायकको कोटीमा पर्छन्।

यो विज्ञप्तिले ज्ञानेन्द्रको अपराधिक मुखौटालाई पूर्ण रूपमा उदांगो पारेको छ। महासंघले उनको भ्रष्टाचार, लुट, र राष्ट्रघाती गतिविधिहरूलाई औँल्याउँदै उनको राजसंस्था पुनर्स्थापनाको अभियानलाई ठाडै अस्वीकार गरेको छ। यस्तो आलोचनाले राजावादीहरूको हृदयेन्द्रलाई राजा बनाउने प्रस्तावलाई समेत ध्वस्त पार्छ, किनभने उनीहरूको परिवार नै अपराध र संकाको आगोमा जलेको छ।

राष्ट्रघात र राष्ट्रियतामाथिको आक्रमण

ज्ञानेन्द्रको गतिविधिहरूले नेपालको राष्ट्रियता र स्वतन्त्रतामाथि गम्भीर प्रहार गरेको छ। उनको शासनकालमा भारतको दक्षिणपन्थी शक्तिहरू—राष्ट्रिय स्वयंसेवक संघ (आरएसएस) र भारतीय जनता पार्टी (भाजपा)—सँगको गहिरो सम्बन्ध स्पष्ट थियो। हालका वर्षहरूमा उनले नयाँ दिल्ली र लखनऊको समर्थनमा राजसंस्था र हिन्दु राष्ट्र पुनर्स्थापनाको अभियान चलाएका छन्, जुन नेपालको संविधान २०७२ लाई खारेज गर्ने र नेपाललाई भारतको “हजुरिया स्याटेलाइट” बनाउने षड्यन्त्रको हिस्सा हो।

ज्ञानेन्द्रको पुनरागमनले नेपालको खुला समाज, समावेशिता, र संघीयताको संरचनालाई ध्वस्त पार्नेछ। नेपालको संविधानले धर्मनिरपेक्षता, गणतन्त्र, र संघीयतालाई आफ्नो आधार बनाएको छ। तर, ज्ञानेन्द्रको राजसंस्था पुनर्स्थापनाले यी तीनै आधारहरू उखेलेर फाल्नेछ। भारतको चाहनामा नेपाललाई हिन्दु राष्ट्र बनाउने रणनीति—जुन उनले धर्मलाई बेचेर अघि बढाएका छन्—नेपालको स्वतन्त्रता र सार्वभौमसत्तामाथिको प्रत्यक्ष आक्रमण हो। २०७२ सालमा भारतले लगाएको ६ महिनाको नाकाबन्दीले यो कुरा प्रष्ट पार्छ कि भारतको दक्षिणपन्थी सत्ताले नेपाललाई आफ्नो नियन्त्रणमा राख्न चाहन्छ।

ज्ञानेन्द्रको समर्थनमा अराजक तत्त्वहरू—जस्तै दुर्गा प्रसाईं, रवीन्द्र मिश्र, र “एनी टाइम फोर्स” (एटीएफ) जस्ता समूहहरू—सक्रिय छन्। पत्रकार सुरेश रजकको घरमा आगजनी गर्ने गोकर्ण शाहीले आफूहरू ज्ञानेन्द्रको निजी सचिवालयसँग प्रत्यक्ष जोडिएको बयान दिएका छन्। यस्ता घटनाहरूले ज्ञानेन्द्रको अपराधी सञ्जाल र राष्ट्रविरोधी गतिविधिहरूलाई उजागर गर्छ। उनको पुनरागमनले नेपालको पर्यटन, अर्थतन्त्र, र सामाजिक सौहार्दतामा पनि गम्भीर असर पर्नेछ, किनभने खुला समाज गुमेपछि देशको आकर्षण र प्रगति समाप्त हुनेछ।

राजसंस्था र राजा: फरक अवधारणा, एकै लोभको चरित्र

विश्व हिन्दु महासंघ नेपालका अध्यक्ष डा. रामचन्द्र अधिकारीले स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरेका छन्, “राजा र धर्म फरक विषय हुन्।” राजसंस्था एक ऐतिहासिक र राजनीतिक संस्था हो, जसको सम्पत्ति र स्रोत राष्ट्रको हुन्छ। तर, ज्ञानेन्द्रले यो सम्पत्तिलाई व्यक्तिगत रूपमा लुटेर आफ्नो स्वार्थ सिद्ध गरे। नारायणहिटी दरबार छोड्दा उनले श्रीपेच, राजदण्ड, र ऐतिहासिक दस्तावेजहरूबाहेक काँटा, चम्चा, प्लेट, फर्निचर, र अन्य साना-साना सामानहरू समेत लिएर गए। यो उनको लोभी र अलोकप्रिय चरित्रको जीवन्त प्रमाण हो।

राजसंस्थाको सम्पत्ति राष्ट्रको सम्पत्ति हो, तर ज्ञानेन्द्रले यो कुर=(null) राख्नुभयो। उनले दरबार छोड्दा सरकारलाई कुनै पनि ऐतिहासिक वा महत्त्वपूर्ण सामानहरू बुझाएनन्, बरु रातारात ट्रकमा लोड गरेर लगे। यस्तो व्यवहारले उनको राष्ट्रप्रतिको गैरजिम्मेवारी, लालच, र नैतिक पतनलाई प्रष्ट पार्छ। विश्व हिन्द伊 महासंघको विज्ञप्तिले यो कुरालाई थप बल पुर्‍याउँछ कि ज्ञानेन्द्रले धर्मलाई बेचेर आफ्नो नालायकपन देखाए, र उनका सन्तानहरू पनि त्यही कुण्ठित बाटोमा छन्।

ज्ञानेन्द्रको पुनरागमन: राष्ट्रको लागि घातक

ज्ञानेन्द्रको राजसंस्था पुनर्स्थापनाको अभियान नेपालको प्रगति, स्थिरता, र स्वतन्त्रताको लागि घातक खतरा हो। उनको पुनरागमनले नेपालको खुला समाज, समावेशिता, र लोकतान्त्रिक मूल्यहरूलाई ध्वस्त पार्नेछ। उनको शासनकालमा देखिएको निरंकुशता, भ्रष्टाचार, र जनविरोधी नीतिहरूले देशलाई पछाडि धकेल्नेछ। भारतको दक्षिणपन्थी शक्तिहरूसँगको उनको गठजोडले नेपाललाई स्वतन्त्र राष्ट्रको सट्टा भारतको पिछलग्गू बनाउनेछ।

ज्ञानेन्द्रको लोभ र सत्ता मोहले उनलाई राष्ट्रको हितभन्दा आफ्नो निजी स्वार्थलाई प्राथमिकता दिन प्रेरित गरेको छ। २०६५ मा नारायणहिटी छोड्दा देखाएको काँटा-चम्चाको लालचदेखि हालको राजसंस्था पुनर्स्थापनाको अभियानसम्म, उनको चरित्रमा कुनै सुधार आएको छैन। विश्व हिन्दु महासंघको विज्ञप्तिले उनलाई र उनका सन्तानहरूलाई संका र अपराधको कुण्डमा डुबेको नालायक ठहर गर्दै यो धारणालाई बलियो बनाउँछ। उनको पुनरागमनले नेपालको संविधान, गणतन्त्र, र धर्मनिरपेक्षतामाथि आघात पार्नेछ, र देशलाई अस्थिरता, अराजकता, र अधोगतिको खाडलमा धकेल्नेछ।

निष्कर्ष

ज्ञानेन्द्र शाहको द्रव्य मोह, अपराधिक चरित्र, र राष्ट्रघातले नेपालको इतिहास, संस्कृति, र राष्ट्रियतामा अपूरणीय क्षति पुर्‍याएको छ। उनको लोभी स्वभाव, भ्रष्टाचार, तस्करी, र राज्य लुटले राजसंस्थालाई बदनाम गरेको छ। नारायणहिटी छोड्दा काँटा-चम्चा र प्लेटमा समेत लालच देखाउने ज्ञानेन्द्रले राष्ट्रको सम्पत्ति, इतिहास, र सम्मानमाथि आक्रमण गरे। विश्व हिन्दु महासंघको विज्ञप्तिले उनलाई र उनका सन्तानहरूलाई संका र अपराधको कुण्डमा डुबेको नालायक ठहर गर्दै राजा बन्न अयोग्य घोषणा गरेको छ। महासंघले ज्ञानेन्द्रको धर्म बेच्ने र भारतसँगको साँठगाँठलाई उजागर गर्दै उनको अपराधिक मुखौटालाई उदांगो पारेको छ। नेपालको संविधान २०७२ लाई जोगाउन, राष्ट्रियताको रक्षा गर्न, र यो राष्ट्रघाती अभियानलाई परास्त गर्न सबै नेपालीले एकजुट भएर आवाज उठाउनु अपरिहार्य छ। ज्ञानेन्द्रको लोभ, अपराध, र राष्ट्रघातको नाङ्गो चित्रले यो स्पष्ट गर्छ कि उनको पुनरागमनले देशलाई प्रगति र समृद्धिको बाटोमा होइन, बरु विनाश र अधोगतिको दिशातर्फ लैजानेछ।